Er det byråkratane eller politikarane som skal ta dei viktige avgjerdene i samfunnet vårt?

Dette lesarinnlegget nyttar brua over Bjørnafjorden som eit døme på kor skeivt tilhøva mellom byråkratar og politikarane kan verta.

Eg ynskjer med dette innlegget å lyfta fram desse tilhøva til stortingsvalkampen til hausten.

Eg ser at Statens vegvesen vil endra frå betong til stål i pontongane til den nye flytebrua over Bjørnafjorden. Dette vil gje store positive verknader på materialbruk (CO2-utslepp) og kostnad.

Eg heiar på dette. Når ein vel å byggja ei stor bru, er det naudsynt å tenkja på både miljø og pengar samstundes.

No vil eg fortelja ein løyndom: «Om ein let vera å byggja brua, så vil en spara mykje meir av både pengar og karbonutslepp!»

Eg har sett at brua skal kosta om lag 40 milliardar. Om en vel å ikkje byggja bru, og heller satsar på utsleppsfrie ferjer, så vil dette hjelpa monaleg mot landet sitt vedtekne mål om å redusera utsleppa våre (av CO2). Dei 40 milliardane ein sparar, vil ein i tillegg kunna nytta til andre gode føremål. Kva med til dømes å dobla tilbodet frå staten i jordbruksoppgjerdet i år, og halda denne løyvinga like høg dei neste 39 åra. Det er sjølvsagt òg mogleg å firedobla i år, og halda same løyving dei neste 19 åra.

Ferjefri E39 er ein storslått politisk idé. Denne gode politiske ideen er mellom anna grunngjeven med å korta reisetida mellom Trondheim og Stavanger med om lag fem timar. Brua over Bjørnafjorden kortar den samla reisetida med om lag 1 time.

Til samanlikning ligg dei to andre gryteferdige fjordkryssingane, Nordfjord og Romsdalsfjorden, inne med den same innsparinga i tid kvar for seg – tilsaman to timar. Kostnaden for desse to kryssingane ligg på om lag 25 milliardar tilsaman, og eg reknar med at dei òg tilsaman har CO2-utslepp i same storleik som brua over Bjørnafjorden (med pontongar av stål).

Eg kan fortelja at Statens vegvesen skriv på sine eigne heimesider at dei har spart mykje pengar, og truleg òg mykje karbonutslepp på Møreaksen (Romsdalsfjorden). Det grepet dei har nytta for å klara dette, er enkelt å greitt å gå frå fire til to felt. Er det ikkje magisk kva ein kan få til med enkle løysingar?

Samfunnsnytta, seier de som lesarar kanskje? Kva med samfunnsnytta? Eg har sett tala på samfunnsnytta frå heimesidene til Statens vegvesen. Eg kjenner talstorleiken, men veit og korleis desse tala vert rekna ut……..

Sjølve utrekningsmodellen er monaleg gamal, og den er monaleg mindre utvikla når det gjeld å omsyn til miljø enn til pengar. Eg veit og at tala for vekst i biltrafikken er mindre utgreidd enn pengar, og at tala for trafikkvekst i reknemodellen ikkje tek omsyn til at vi i framtida må ta ned utsleppa frå biltrafikken både for varer og for personbilar. Mykje kan betrast ved å endra til køyretøy med lågare utsleppstal. Men tala vert monaleg betre om og trafikken vert redusert. Den lågaste energibruken for varer per tonnkilometer vil ein truleg vinnast om ein flyttar store tonnasjar (som til dømes laks, cellulose) over på båt. Ei slik løysing ligg ikkje inne i den noverande reknemodellen.

Med ein så mangelfull utrekningsmodell, korleis vert kvaliteten på dei tala de som politikarar tek avgjerder på grunnlag av? Kva tenkjer de som politikarar om å stå til ansvar for avgjerder med eit så pill rote faktagrunnlag?

For å ta makta attende til våre politikarar, så ynskjer eg at regjeringa som tek over makta i haustens stortingsval (kven no dette vil verta), så raskt som råd set i gang eit arbeidet med ein NOU som granskar gjeldande trafikkmodellar og andre sentrale samfunnsøkonomiske utrekningsmodellar for å sjekka om dei tek opp i seg alle sentrale omsyn som politikarane skal balansera. Ein slik NOU vil kunna avdekkja om dei noverande modellane kanskje kan ha ei slagside mot økonomi (som er meir positiv enn røynda), og kor kampen mot betring av miljøet kan vera tona noko ned. Eg veit svaret, men kva veit de som politikarar om desse utrekningsmodellane? Skal tru om de kan verta overraska.

Eg vil utfordra Mikael Leigland og Terje Søviknes til båe to å svara på dette lesarinnlegget, og om mogeleg setja dykk samen for å skriva eit felles svar.

Håkon Kvåle Gissinger

Utflytta Osing

Busett i Trondheim

Politisk uavhengig

Sivilingeniør i konstruksjonsteknikk